قند پارسی؛ بازگشت گنجشک‌ها از سفر نهم
ابوطالب مظفری
نهمین دوره جشنواره ادبی قند پارسی، در ۱۶ و ۱۷ حوت/بهمن سال جاری در تالار حوزه‌هنری تهران دایر شد. این جشنوارۀ ادبی دوسال یکبار برگزار می‌شود و هدف آن شناسایی و معرفی استعدادهای جوان شعر و داستان افغانستان است.
سنت همیشگی این جشنواره در کنار پرداختن به موضوع اصلی، نکوداشت چهر‌ه‌ها و پیشکسوتان ادبی، فرهنگی و هنری افغانستان و نیز پاسداشت جایگاه تمدنی شهرهای تاریخی افغانستان بوده است.
طبق این سنت، نهمین دوره این جشنواره اختصاص یافته بود به پاسداشت جایگاه تمدنی بلخ و نیز نکوداشت محمد شریف سعیدی شاعر افغانستانی مقیم سوید.
عکس‌های جشنواره را اینجا ببینید
خانه ادبیات افغانستان، نهاد فرهنگی و هنری است که به همت جمعی از جوانان شاعر و نویسنده مهاجر افغان در ۱۶ سرطان ۱۳۸۲در تهران بنیان‌گذاری شد.
این خانه هدف خودش را پاس‌داری از ادب، فرهنگ و هنر افغانستان و افزایش پیوند‌های فرهنگی میان ملت‌های پارسی‌زبان افغانستان، ایران و تاجیکستان اعلام کرده.
اینک قریب دو دهه از عمر این جشنوارۀ ادبی می‌گذرد و در طول این سالها بدون وقفه، در تاریخ مقرر برگزار شده. قند پارسی از جشنواره‌های شناخته شده در ایران است.
شاعران و داستان‌‌نویسان بسیاری از آن خاطره دارند و جوانان بسیاری نیز، همه ساله با شور و شوق در انتظار برگزاری آن هستند. شهرت بسیاری از جشنواره‌های ادبی هنری در ایران به مقدار جوایز آن است اما می‌توان گفت که شهرت این جشنواره برای شاعران مهاجر افغان، صرف، به وجود آن است.
برگزیدگان بخش داستان نهمین جشنواره «قند پارسی» عبارتند از: خداداد حیدری، معصومه امیری و زهره حسینی. معصومه جعفری، حسین محمدی، مرتضی احمدیار، مهدی دهقانی، محبوبه خرمی، سمیه کابلی و حکیمه اخلاقی نیز شایستگان قدردانی در بخش داستان هستند.
شاید به این دلیل که تنها جشنواره ثابت ویژۀ ادبیات افغانستان در ایران است. اگر جشنواره‌ای بتواند به مدت قریب دو دهه خودش را در ذهنیت مخاطبانش تثبیت کند، موفقیتی به شمار می‌آید.
- برگزاری پنجمین جشنواره قند پارسی و اهدای جایزه ادبی نوروز
- قند پارسی؛ هزار سال پس از سرایش شاهنامه
- چهارمین جشنواره ادبی ‘قند پارسی’ در تهران
برگزاری و استمرار چنین جشنواره‌هایی در ایران برای نهادهای افغانستانی همواره با مشکلاتی همراه بوده است و از جمله آن مشکل، تأمین هزینۀ آن است. دست‌اندرکاران جشنواره باید از یکسال مانده به برگزاری آن،زحمات طاقت‌فرسایی را به جان بخرند و به دق‌‌الباب نهادهای حامی بروند و چه بسا وعده‌های سر خرمن دریافت کنند.
هنوز بعد از دو دهه این جشنواره حامیان ثابتی پیدا نکرده. کمبود هزینه همیشه این جشنواره را با فراز و فرودهایی همراه کرده. جشنواره نهم نیز از این قاعده برکنار نبود.
رسم هتل‌نشینی و اسکان پسران و دختران شاعر در یک هتل که در سالهای قبل دایر بود، امسال به اسکان در خوابگاه و حسینیه و نیز تفکیک جنسیتی کشیده بود. ناگفته نگذریم که برنامه‌های جنبی جشنواره امسال مانند کارگاه‌های تخصصی شعر و داستان به نسبت سالهای قبل از تنوع و کیفیت و مدیریت بهتری برخوردار بود.
در جشنواره امسال از شریف سعیدی یکی از شاعران مطرح افغانستان در حوزه ادبیات فارسی نکوداشت به عمل آمد
دکتر صادق دهقان، مدیر خانه ادبیات و دبیر سه دورۀ اخیر جشنواره در مقدمه ویژه‌نامه نهمین دوره جشنواره از مشکلات کار به تلخی سخن گفته.
“هربار پس از این که مهمانان قند پارسی را از اقامت‌گاهشان بدرقه می‌کنیم تا راهی خانه و دیارشان شوند و فردای روز برنامه که باید برویم همه وسایل مانده درون سالن اجرا و صحنه را جمع کنیم و کسی حتی به تعداد انگشتان یک دست هم نیست که سلامت را علیک گوید و کارتن کتاب را بردارد، هرچه ناسزای دنیاست، به خودت می‌دهی که چرا، چرا، و چرا. تا یک و نیم سال هم باید بدوی تا خرج‌هایی را که شده است، از این سو و آن سو تصفیه کنی… و شما بمانی و ناسزا و حرف‌های ناحق خیلی‌ها را هم باید از دور و نزدیک بشنوی.”
هر جشنواره‌ای بعد از اتمام با حرف و حدیث‌هایی در باره رعایت عدالت در داوری‌ها دست به گریبان است. قند پارسی نیز از این مشکل بر کنار نبوده.
همین برنامه نیز بعد از برگزاری در دنیای مجازی حواشی و گپ و گفتی را به دنبال داشت. این مشکل زمانی حاد می‌شود که بیشتر برگزیدگان از اعضاء یا مرتبطین خانه ادبیات بوده باشد.
البته بوده سال‌هایی که برخی رنگ قومی آن را هم تند دیده‌اند. هرچند نمی‌شود و امکان ندارد همه شرکت‌کنندگان را از هیچ جشنواره‌ای راضی برگرداند ولی خوب است دست‌اندکاران خانه با سنجیدن تدابیری و با استفاده از تجارب سالهای قبل و استفاده از امکاناتی که امروز در خیلی از جشنواره‌ها رایج است، به شفافیت این جریان و کم شدن این حرف و حدیث‌ها کمک کنند.
یکی از این شیوه‌ها انتشار امتیازات هر کدام از داوران در سایت و نیز انتخاب داوران شناخت‌شده‌تر و مورد قبول‌تر است.
برگزیدگان بخش شعر سنتی نهمین جشنواره «قند پارسی» عبارتند از: موسی ابراهیمی (مقام نخست) و شعیب حمیدزَی (مقام دوم) و جلال‌الدین نظری (مقام سوم). مهدی جمالی، تمنا توانگر، حمید تقدیمی، رامین عرب‌نژاد، محمد رضایی و مهدی کاشفی نیز شایستگان قدردانی در بخش شعر سنتی اعلام شدند.
شرکت‌کنندگان جشنواره امسال را به نسبت سالهای قبل از نظر کمیت و کیفیت در رتبه‌های پایین‌تری ارزیابی می‌کنند. جشنواره سالهای قبل با امکانات بیشتر و مهمانان بیشتری از افغانستان دایر می‌شد.
دست‌اندرکاران جشنواره، امسال به دلیل مشکلات مالی حتی موفق به دعوت برگزیدگان خودش از افغانستان نشده است.
از نکات دیگر جشنواره نهم حضور کمرنگ یا بی‌رنگ شاعران، فرهنگیان و مسئولین نهادهای فرهنگی و ادبی ایران بود.
گویا همین نکته نیز موجب عدم انعکاس رسانه‌ای این جریان ادبی در رسانه‌های ایران شده بود. به دلایل و علت‌های این اتفاق البته باید جای دیگر پرداخت.
مهمترین نکته اما شور و شوق جوانانی است که برای اولین بار می‌خواهند در این برنامه شرکت کنند. بسیاری از اینان را می‌شناسم که بدون دعوت و با هزینه‌های خودشان از شهرهای دوری مانند مشهد و اصفهان به تهران می‌روند و جایی را نیز برای اقامت شبانه ندارند. احساسات این جوانان را باید قدر دانست.
برگزیدگان بخش شعر آزاد جشنواره عبارتند از: علی‌اکبر علی‌زاده، امیر مروّج و محمدمهدی احمدی. رشیده محمدی، مریم یعقوبی، پروین نوری، مصطفی صمدی، مریم حسینی و جمیله صادقی نیز در بخش شعر آزاد شایسته قدردانی شناخته شدند.
از نظر ادبی آنچه بیشتر جلب توجه می‌کرد رواج غزل‌نو در میان جوانان بود. تعدادی از جوانانی در این جشنواره چهره نمودند که به پختگی و رسایی غزل می‌سرودند و اگر به همین شیوه به کارشان استمرار بدهند، در آیندۀ نزدیک شاهد رشد نسل تازه‌ای از نئوکلاسیک‌سرایان در ادبیات افغانستان خواهیم بود.
نام‌های جوانی چون شعیب حمیدزی، مهدی کاشفی، محمد رضایی، محمد رحیم محشر، مبین محمودی و عارفه نوری توانایی‌های بسیاری را نوید می‌دهند.
به هر حال نقش مؤثر جشنوارۀ ادبی قند پارسی در رشد ادبیات جوان افغانستان انکار ناشدنی است و بزرگان خانه ادبیات باید بدون دلسردی و با همت بیشتر در فکر ارتقای کمی و کیفی این جشنواره باشند. با سعه صدر و وسعت نظر بیشتری به کار مهمی که با دشواری تمام آن را به برندی قابل اتکا تبدیل کرده‌اند، نگاه کنند.
منبع:
بی بی سی فارسی