شعرخوانی با طعم خوشه‌های انگور
زینب رضایی
روابط عمومی خانه ادبیات افغانستان: خانه ادبیات افغانستان دفتر اصفهان، نشست ادبی «بزم خوشه‌های انگور» را با حضور سید ضیا قاسمی شاعر برجستۀ کشور و بانو پریسا صالحی شاعر سپیدسرا، با موضوع «بررسی شعر امروز و بحران مخاطب» برگزار کرد.
این برنامه که با حضور فرهنگیان و دانشجویان و شاعران همراه بود، در آغاز پریسا صالحی در سخنانی گفتند: سوال جامعی را که میتوان در مورد بحران مخاطب مطرح کرد، این است که؛ آیا شاعر امروز، نتیجه مخاطب امروز است یا بالعکس، مخاطبی که ما در ادبیات داریم، نتیجه شاعران امروزی است؟
در این موضوع، دو بحث کلی است که آیا سلیقه مخاطب امروز پایین آمده یا کج‌روی دارد؟ سلیقه مخاطب امروز را می‌شود از دو منظر بررسی کرد.
آیا به‌خاطر عرضه شعرهای سطحی و ساده توسط شاعران است که سلیقه مخاطب پایین آمده و مخاطب در واقع شعر خوب را از شعر بد و حتی چیزی که شعر نیست را تشخیص می‌دهد، یا این که بالعکس. آیا آن چیزی‌که شاعر به مخاطب عرضه می‌کند، سلیقه مخاطب را پایین آورده؟
بحثی‌که مطرح است یک مسئله دو جانبه است، یعنی این‌که کتابهای سطحی، شعرهایی که در واقع ناشران باعث شده سلیقه مخاطب پایین بیاید و هم این که بر عکس، خیلی از شاعران یا حتی نویسنده ها متناسب با سلیقه مخاطب امروزی می‌نویسند.
باز این سوال مطرح است که سلیقه مخاطب را چه چیزی تعیین می‌کند؟ می‌شود گفت که سلیقه مخاطب را فرهنگ، سیاست و چیزی که در مدارس و دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود، تعیین می‌کند و مهم‌تر این‌که فضاهایی که برای عرضه شعر ایجاد شده، مثل فضاهای مجازی.
از طرفی باید دید که چرا مخاطب چنین شعری را می‌پسندد و این‌که آیا اطلاعات کافی دارد که این شعر را می‌پسندد یانه؟
اگر از پایه و اساس بررسی کنیم، بحث آموزش است که تقریبا از حیطه ما خارج است و دیگر بحث فضای مجازی است که آسیب بزرگی به شعر زده است.
ایشان در بخش دیگری از صحبتهایش اشاره به نقش صدا و سیما و مستندی که در مورد فروغ ساخته بودند، داشتند، به باور بانو صالحی سازندگان آن مستند، شعرهای فروغ را به مسیری که خودشان می‌خواستند هدایت می‌کردند.
این شاعر در پایان سخنان خود گفت: «باید شاعر تعیین کننده و محور اصلی باشد. اگر همه شاعران و نویسندگان متعهد باشند و راهی را که باید بروند و رسالتی را که باید انجام دهند، مخاطب مجبور می‌شود که از این سطحی نگری کنار بکِشَد.
وقتی سطح شعر و کتاب بالا و اصیل باشد، کم کم مخاطب به شعر معاصر روی می‌آورد و این یک انگیزه برای شاعر است که کار خود را عرضه کند.»
سید ضیا قاسمی نویسندۀ مجموعه شعر «باغهای معلق انگور» در ادامه در سخنانی گفت: «در کجا چه نوع برخوردی با ادبیات می‌شود. مثلا از کنار هم قرار دادن آن می‌توانیم بفهمیم جامعه‌ای که هنوز درگیر تکنولوژی نشده، می‌تواند ارتباط بهتری با شعر برقرار کند و استقبال بهتری داشته باشد.»
قاسمی یادآور شد، بحران مخاطب تنها معضل پاکستان و ایران و افغانستان و ادبیات فارسی نیست. این بحران در جاهای دیگری هم مثل آمریکا، انگلیس و آلمان وجود دارد و شعر، مرتب مخاطب خود را از دست می‌دهد. از آن‌جایی که رمان در ادبیات غرب، سلطه بدون چون و چرایی پیدا کرده، شعر عملا نمی‌تواند با رمان رقابت کند.
شعر در دنیا نقش‌های زیادی داشته، نقش تعلیمی، رسانه‌ای، معلم اخلاق و… اما امروزه، سینما و رسانه‌ها بخشی از قلمرو شعر را تصرف و آن را محدود کرده است.
شعر پدیده‌ی است که با ذات زیبایی سر و کار دارد و مجالی می‌طلبد که فکر شود و دریافت شود و تکنولوژی به انسان امروزی این مجال را نمی‌دهد و فراغت را از بشر امروزی گرفته. با هر طرز فکری که باشد، بدون استثناء با معضل کمبود مجال، برای لذت بردن مواجه است.
برای مثال در جامعه‌ای مثل جامعه ما، مذهب به نوعی با هنر هفتگانه زاویه داشته است و داستان نویسی هم نبوده و فقط شعر می‌مانده است که حس زیبایی‌شناسی و زیبایی‌خواهی مخاطب را برآورده کند و حس زیبایی‌شناسی مخاطب را اغنا کند.
امروزه برای فکر کردن به زیبایی، مجالی برای درک زیبایی از شعر و رفتن سراغ شعر، یک بحران جهانی شده است که اصل و عامل آن تکنولوژی است و شعر و شاعر امروز سعی می‌کند راهی پیدا کند که تکنولوژی را در اختیار بگیرد.
در بخش پایانی این نشست ادبی سید ضیا قاسمی و بانو پریسا صالحی به شعر خوانی پرداختند. همچنین شاعران خانه ادبیات افغانستان نیز در مجالی پیش آمده و در این دور همی صمیمانۀ ادبی شعرخواندند.
پایان بخش این برنامه ادبی هم اهدای هدیه بود که رسول سیمیا (مدیر دفتر اصفهان خانه ادبیات) به رسم یادبود به مهمانان اهدا کرد.
